HIV/AIDS do tura khawtlang rilru sukthlek siamṭhat pawimawhna!
- Muankima
Hei pawh a hma lama ka ziah tawh ṭhin ang bawkin, keima irawm chhuak ringawt ni lovin UNAIDS thu leh hla behchhana ka ziah leh bawk a ni a. Mi tu emaw talin a lo hlâwkpuia a lo sawtpui tâk mialin ka rilrua ka veizawng te nen ka'n thai ṭial ve leh rawih mai ang e.
A hmasain UNAIDS hi ka sawi rik fo avangin messenger lamah zawhna ka dawng ta zeuh zeuh a, a la hre lo kan awm takin kan sawifiah law law ang e. UNAIDS hi Mizo pa thluakah chuan a lampum nen a intuha lo viau! 'Joint United Nations Programme on HIV/AIDS' tihna zuk ni daih a! A awmzia chu UNO hnuaia HIV/AIDS do tura khawvel inzawmkhawm pawl tihna a ni ber ang chu. Chuvangin HIV/AIDS chungchanga thu dik tak hretu ber chu UNAIDS hi a ni a, UNAIDS thuchhuak ni lo hi chu miin - Doctor emaw, Scientist emaw pawl ang pawh ni se - thu thehdarh chiam pawh ni se thudik lo ah ngaih hmak phawt mai tur a ni. Tichuan, buai lohna turah kan buai lo mai ang.
Milema kan hmuh ang hian UNAIDS in a tum bulpui ber chu HIV darh zel tur tih tawp a, a kai tawh te banphaka treatment chhawp sak leh thutlukna dik an siam theihna tura an dikna chanvo humhalh sak hi a ni ber a. Chu chuan he natna hi engtiang chiaha hlauhawm nge a nih a tichiang hle awm e..
Mi ṭhenkhatin "AIDS vei te chu Cancer aiin a hlauhawm loh zâwk, a thlawnin damdawi an dawng vek leh nghal a, an thi nghal ngai der bawk si lo.." an ti ṭhin. An tih dikna lai a awm a, an dik lohna lai a awm bawk. AIDS vei te chu a hlauha hlauh ngawih ngawih tur zawk a ni. Cancer te chu vanneih chuan an enkawl dam mai tawh a, bakah hmuhsit, thinhrik leh endawng an hlawh ve loh bakah khawngaih leh duhsak an hlawh a. AIDS natna erawh vawiin thlengin a dam hlenna a la awm ve lo. Chu mai a ni lo, engtiang chiahin nge rilru leh taksa a shock dan hi a veitu tan chauh lo chuan hriat theih a ni lova. Mi hriatpui miah lova an rilrua a zawhna chhan sen loh awm leh mahni inthlahrung leh inkiltawih taka an awm ngawt mai pawh hi a nihna takah chuan taksa dam ṭha tan pawh chauhpui tham a ni hial mai thei!
Tuna UNAIDS in HIV darh zel tur venna atana a step kalpui mek hi 90-90-90 an ti a. Chu chu HIV kai zawng zawng zinga 90% tal anmahni dinhmun hriattir a, chung an dinhmun an hriattir zinga 90% tal treatment lak tir a, chung treatment an lâk tir zinga 90% tal chu viral supression (an taksa a HIV hmuh theih tawh loh khawpa enkawl ṭhat) neih tir a tum a ni a. Chumi hlenchhuak tur chuan tuna kan sawi tur ber hi a pawimawh ta em em mai a ni.
90-90-90 ngawt pawh hi a field a luhchilhtu lo tan chuan ngaihtuah ti thui thei deuh mai a ni a. "Ngatinge miin viral suppression a neih hnuah sex hmanga midang a kaichhawn theih tawh loh te chuan 100% zel an target loha 90% zel an tih?" tiin emaw, "HIV/AIDS umbo tum si ngah nge 100% ṭhap ṭhapa an tum mai loh?" tiin emaw rilruah zawhna awm mai thei. Ni e, a dik, za-ah za hi theih ṭhap ṭhap dawn se a tluk a awm lo. MAHSE LIANPUI awm ta chu HIV kai tam zawk hi awmhmun nghet nei bar lova thil hrang hrang vanga che kual reng, hmuh harsa tak tak te an ni a. Chumai bakah test hma chu a kai tawh zawng zawng hi a hriat vek theih miau loh avangin za ah za chu a theih loh sa a. Chuvanga High Risk Group (HRG an tih mai - HIV kai sam dinhmuna ding - entirna'n KS kan tih mai leh damdawia inchiu ṭhin ang te) lama HIV test hi kalpui nasat bik pawh a ni reng a.
Kan sawi tawh ṭhin a, miin HIV a kai chuan AIDS natna vei thei dinhmunah a ding a, a kawppui (sex) apiangah HIV kai chhawng thei dinhmunah a ding a. Chuvangin AIDS a vei lohna atan treatment (ART) a lâk a ngai a, ART a ngai pawimawha a hunbi diktakah ARV (ART - Antiretroviral Therapy la te damdawi ei - Antiretroviral Drug/Regime) a ei zat zat a nih chuan nakin lawkah viral supression neiin a kawppuiah pawh HIV a kai chhawng tawh dawn lova, chutiang renga ARV a ngaihpawimawh zawm zel phei chuan a dam chhungin AIDS a vei lo ang a, sex hmangin midang a kaichhawng tawh ngai hek lovang.
Chu chu a tam zawk mah hian kan hre lo pawh a ni thei e (hre fur tawh mai thei bawk), mahse tinge HIV kai zinga chu thu hre ngei ngei te pawhin treatment an lâk duh loh fo si? An tana damreina tur leh AIDS laka an himna tur mai bakah an hmangaih te himna tur a ni tel bawk si a!?
Chu zawhna chhanna pek awlsam theih dan ber chu "Mi hriat an hlau" tih hi a ni a. Chu chu a ṭawngkam danga kan dah chuan "Nang leh kei vangin.." pawh a tih theih ang.
"Ka tel ve lo reng reng, engtin mah ka ti hleinem.." i lo ti pawh a ni thei e, mahse HIV kai leh AIDS vei te i enhrang lo leh thinhrik miah lo chunga chutiang taka i hriat a la hlau a, thih hma leh hmangaih te dinhmun him lova dah pawh a pawi ti lo zawk a nih chuan eng emaw dik lo chu a awm a ni ngei ang. Tin, hemi hian HIV in mihring rilrua inkiltawihna leh mahni insitna lam a thlen theihzia chu a tichiang hle bawk..
PLHIV Activist pakhat thusawi ka zeh tel hram duh chu, "Mizoramah HIV leh AIDS vangin thi an la awm lo, mahse HIV kai leh AIDS vei inthup tum vanga thi chu tam tak an awm!" tih hi a ni.
Chung zawng zawng chuan a khawtlang leh a hnam anga he natna hrik (HIV) leh chu natna hrikin natna a thlen theih (AIDS) hi kan hmuh dan a la dik tawk lohzia a tichiang mai awm e. 'Misual natna' a kan dah rilru tlat ṭhin hi kan kal kân a hun ta.
HIV inkaichhawnna tam ber hi mipat hmeichhiatna aṭang leh inchiuna hriau thianghlim lo in hmanṭawm aṭangin a nih miau vangin tuna kan hmuh dan la dik tawk lo, la he deuh hu ah hian kan ding nghet tlut mai a. A nihna takah chuan HIV kai hrim hrim hi chu sual vang ngawr ngawr ni lovin vanduai vang a sin! Khaih mah aw:
- Mizorama damdawi hmansual a lâr chhoh hunlaia lo inchiu ṭan tawh la dam zingah pawh HIV kai lo an la awm nawk a, mahse mi tu emaw chuan a inchiu ṭan karin a kai nghal a sin!
- Kan hmelhriat tirh ata khawlaia la inzuar ngar ngar te zingah pawh HIV la kai lo an awm nawk laiin mi ṭhenkhat chuan an hmangaih te vawi hnih khat an chetsualpui vang maiin an kai a sin!
- A nupui/pasal bak sex hmanpui chu sawi loh, ngaihzawng dang pawh la nei miah lo khan a rinawmna nu/pa ngei lak aṭang khan HIV a kai a sin!
- Bible in sualah chhiar mahse tih sual la nei ve miah lo nau piang hlim zingah takngial pawh nu leh pa te aṭanga HIV kai an awm a sin!
- Midang ṭanpuina, thisen dawn leh a chhan hriat hleih theih miah lova kai te pawh an awm a sin!
Chuvangin he kan rilru puthmang hi mitin hian thlâk ila, misual natna ni lovin mi vanduai natnaah chhiar ṭheuh ila, lainatna, khawngaihna leh hmangaihna nena kan dawm a nih ngai chuan engvangin nge HIV an kai kan hriat an hlauh teh lul ang. A nihna takah chuan lainattu, khawngaihtu leh hmangaihtu - inbunruahna tur leh pangchanna tur mamawhtu ber ber an ni zawk si a.
Kan hriat an pawisak loh chinah chuan an damreina tur, AIDS laka an himna tur leh an hmangaih te himna tur nafam tu'n an ngaihthah lul lovang. Treatment la tura bawhzui ngai lovin an mahni zawkin a bawhin an bawh ruak ruak mai tur lah ni!
Chutih rualin he thu chhiar zingah HIV kai tawh emaw, AIDS vei hial tawh emaw kan lo awm a nih pawhin he thu hi 'no' phah lo ila. 'Natna pakhat veitu mai chauh ka ni' tia mahni infah mawlh mawlhin mahni insit lo ila, ngaihsak bik beisei lo turin rilru sukthlek siam ṭha zual zel ang u aw... "Bik-bik-bik.." rilru hi chu min tinatu leh min tichaklotu mai a ni si a, i hneh zel ang.
A tawp ber atana he thu lo chhiartu mipui lam tana ka sawi tel leh hram duh chu:
A thawktu lamin an theih tawp tak meuh meuh an chhuah chunga State dang kan khum chhoh fur fur a, khawvelin an en bing kan nih ṭan ti tih tituai mek lai hian a thawktute ngawt hi kâwk thei kan ni meuh maw?
A nihna takah chuan a him leh a ṭha nia inngai te hian thisen test ve suau suau ni ila HIV kai hmuhchhuah zat Rate/Pencentage te hi a tla duai duai ang chu. HRG kan tih ho, kai theihna chance ngah nia rin sa ho deuh chiah hlir kan test tluk tluk te chuan a san loh nakah vai nâkah! A la hima te kan in test ve duh miau loh te chuan a heti reng dawn a sin!
Hawh u, mahni chin chiang turin i in test suau suau teh tak ang u!
UNAIDS Message Page 👈 ah hian kalin khawvel pumpui hmuh turin HIV kai leh AIDS vei te tan te, helama thawktu te tan leh HIV/AIDS chungchanga kan ngaimawh apiang message-in a hnutchhiah theih e aw..
ReplyDeleteIt's hard to read. Because is a shame that people do not think about their health. But it is enough just to buy pills https://prepgeneric.com/catalog/try-ricovir-em-for-free-truvvada-generic/ and use contraception, and that’s it, you will reduce the risk of infection by 90%